Οι αγρότες στην Ισπανία του Μεσοπολέμου

Η Ισπανία ήταν κυρίως μια αγροτική χώρα μικροαστικού τύπου με σημαντικά απομεινάρια του φεουδαλισμού. Αυτός ο γενικός χαρακτήρας της χώρας δεν άλλαξε κατά τη διάρκεια των 5-6 χρόνων της αστικοδημοκρατικής επανάστασης (από τον Απρίλη του 1931 ως τον Ιούλη του 1936), που προηγήθηκε του εθνικού επαναστατικού πολέμου. 59% του εργαζόμενου πληθυσμού απασχολούταν στην γεωργία και όχι πάνω από 20% στη βιομηχανία, τις μεταφορές και το εμπόριο. Το υπόλοιπο του πληθυσμού απασχολούταν είτε στον κρατικό διοικητικό μηχανισμό είτε στο δημοτικό μηχανισμό, στο στρατό και τα λεγόμενα ελεύθερα επαγγέλματα. Η κατανομή της ιδιοκτησίας της γης ήταν ο καλύτερος δείκτης του αγροτικού, μικροαστικού χαρακτήρα της χώρας με ισχυρές επιρροές των φεουδαλικών απομειναριών στην οικονομική και πολιτική ζωή.

2% των ιδιοκτητών γης, που μπορούσαν να περιγραφούν ως μεγάλοι ιδιοκτήτες (100 εκτάρια και πάνω), κατείχαν το 67% ολόκληρης της καλλιεργήσιμης γης. Σε αυτή την ομάδα ανήκαν τα τεράστια λατιφούντια του Δούκα της Άλμπα έκτασης 96.000 εκταρίων, αυτά του Δούκα του Medinaceli με 79.000 εκτάρια, όπως και εκείνα του δούκα του Πενεραντα με 52.000 εκτάρια, κ.α. 68% των κατόχων γης (ως 10 εκτάρια) κατείχαν συνολικά μόνο το 15% όλης της καλλιεργίσιμης γης. Αυτή η εικόνα γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρη όταν προσθέσουμε αυτό το 39% όλων των κατόχων γης έκτασης μικρότερης του 1 εκταρίου και εκείνο της τεράστιας μάζας όλων των εξαθλιωμένων αγροτών που κατείχαν όλοι μαζί μόνο 1,1% της γης. Πέραν αυτού, υπήρχαν 2,5 εκατομμύρια εργάτες γης που δεν είχαν καμία έκταση. Ένα σημαντικό τμήμα των αγροτών που λογίζονταν ως κάτοχοι γης στις στατιστικές, στην πραγματικότητα δεν ήταν τίποτε από ενοικιαστές ή υπενοικιαστές, οι λεγόμενοι “rabassaires”, μια σχέση ενοικίασης που ξεκάθαρα αντανακλούσε στον μισο-φεουδαρχικό χαρακτήρα της ισπανικής γεωργίας.

Η καθολική εκκλησία, το κονσόρτσιο του φεουδαλισμού, κατείχε σχεδόν το 1/3 όλου του πλούτου της χώρας, όπως επίσης και το 1/3 όλης της καλλιεργήσιμης γης. Υπήρχαν 200.000 καλόγεροι στην Ισπανία. Έναντι 35.000 σχολείων στην Ισπανία, υπήρχαν συνολικά 36.000 εκκλησίες, μοναστήρια και παρεκκλήσια.